Каму дача ў радасць?

Добра памятаю дзевяностыя гады мінулага стагоддзя, калі ўрад краіны дазволіў гараджанам абзавесціся кавалачкам зямлі, альбо, інакш кажучы, займець дачу. І адразу, як грыбы, пачалі расці садаводчыя кааператывы. Найперш іх утваралі тыя, хто па розных прычынах пераехаў у горад з вёскі. Былыя вяскоўцы, якія перасяліліся ў шматпавярхоўкі, інтуітыўна марылі аб зямлі. І вось, нарэшце, мары збыліся.
У канцы 90-х гадоў у Жабінкаўскім раёне стварылі 31 садаводчае таварыства, куды ўвайшлі амаль тры тысячы ўладальнікаў. Пах узаранай глебы. Водар веснавой раніцы. Цішыня… Але першапачатковая рамантыка з цягам часу пачала адыходзіць на другі план, таму што паўстала мноства іншых пытанняў: дзе набыць і на чым прывезці ўгнаенні, як узараць зямлю?..
Цікаўлюся справамі дачнікаў садаводчага таварыства “Бярозка”, якое месціцца каля чыгункі. Яно – найбольш жыццяздольнае з тых, што знаходзяцца побач з горадам. Дабірацца з райцэнтра вельмі зручна – па шашы. Сюды ж падведзена электрычнасць. Амаль на кожным участку ёсць домік. Уладальнікі іх расказваюць, што падчас выдзялення зямлі тут было зарослае балота. Наймалі тэхніку для выкарчоўкі кустоў і ўласнымі сіламі рабілі падсыпку. Геадэзічная служба нібыта ўсё прадугледзела, аднак каля дзесяці ўчасткаў, тым не менш, кожную вясну “плаваюць” (здымак 1), і работы на іх пачынаюцца толькі ў чэрвені, калі сыходзіць вада. Ва ўзгаданым таварыстве, як і ў суседніх, зямля даволі ўрадлівая. Гэтым могуць пахваліцца і цукразаводцы, зямельныя ўчасткі якім таксама выдзелены неблагія. Астатнія ж уладальнікі дачных сядзіб занепакоены далёкай і дрэннай дарогай, неўрадлівай глебай. Без уласнага транспарта цяжка даводзіцца дабірацца да ўчастка і апрацоўваць яго. Многія ўладальнікі дач падлічылі, што прыбытак не акупляе затрат.
– Два таварыствы – у стадыі ліквідацыі, – канстатуе факт начальнік землеўпарадкавальнай службы Жабінкаўскага райвыканкама Лілія Сакалова, – адна трэць – у “паўжывым” стане. Летась паводле Указа Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь №50 усе яны павінны былі перарэгістравацца, аднак кіраўнікі таварыстваў ідуць на гэта неахвотна. У раёне, дарэчы, пустуе ўжо 390 дачных сядзіб.
Сядаю на веласіпед і кручу да больш аддаленых ад горада дачных масіваў. За вёскай Шчэглікі па дарозе ў калдобінах бяру крыху ўлева пад самы Мухавец. Помню, гадоў пяць таму кожны ўладальнік участка тут нешта рабіў. А цяпер поле асірацела, зарастае хвояй і быльнікам. Толькі каля самага лесу захаваўся адзіны цагляны домік (здымак 2), гаспадары якога даглядаюць малады садок і зямлю.
Еду правей уздоўж канала, дзе дарога яшчэ горшая. Праз кіламетраў пяць у вочы кідаецца зарослая пустэча. Тут пасля былых гаспадароў засталіся адзінокія дрэўцы, пашкоджаныя зайцамі, і кусты адзічэлых парэчак.
Вяртаючыся назад у горад, каля мікрараёна сустракаю гараджан-пенсіянераў, якія корпаюцца на невялічкіх кавалачках зямлі.
– Пакінулі толькі паўсоткі, – даверліва кажа першая сустрэчная бабуля (здымак 3), – раней мела больш за сотку, але абрэзалі: маўляў, мяжа горада і грады псуюць агульны выгляд.
Не буду пра эстэтычны бок і квітнеючы рапс на колішніх градках пенсіянераў, бо спачуваю былым вяскоўцам: яны і на старасці гадоў не пазбавіліся прагі да зямлі, якая іх падкормлівае, дае сілы і энергію да жыцця. Ім, знямоглым і спрацаваным, дача ўжо не трэба, а вось нейкая сотка пад бокам не пашкодзіла б.
Менталітэт беларуса-вяскоўца такі, што ён без зямлі не можа, а таму чапляецца за яе з усіх сіл. Напрыклад, Рыгор Карпук (здымак 4). Жывучы ў горадзе і маючы ўласны дом, ад дачы пакуль не адмаўляецца. З жонкай некалькі гадоў збіралі пенсію і вырашылі купіць мотаблок. Без яго як без рук.
– Я цяпер сапраўдны гаспадар, – кажа Рыгор. – Маю сваю тэхніку і ні ад кога не залежу.
Званю па аб’яве і цікаўлюся коштам сучаснага мотаблока. З прычэпам і неабходнымі агрэгатамі ён цягне ажно на пяць мільёнаў рублёў. Не кожнаму дачніку такое задавальненне па кішэні…