На “прамой лініі” – галоўны дзяржаўны санітарны урачом вобласці Нэлі ГІНДЗЮК

Пра тое, як харчавацца правільна, з чаго складаецца бяспечнасць прадуктаў, як навучыцца есці дзеля таго, каб жыць, а не жыць дзеля харчавання, ішла гаворка на “прамой лініі”  ў рэдакцыі “НТ” з галоўным дзяржаўным санітарным урачом Брэсцкай вобласці.  На  тэлефонныя званкі нашых чытачоў адказала Нэлі ГІНДЗЮК .

Вольга ЦІМАШЭНКА,
г. Пінск:
– Ці магчыма вырашыць пытанне пратэрмінаваных тавараў? Калі прыходзіш у магазін, дык хацелася б разлічваць на бяспечныя прадукты. Як гэтую праблему ацэньвае санітарная служба вобласці?
– Безумоўна, нельга прапаноўваць пакупніку прадукцыю, тэрмін рэалізацыі якой скончыўся. З мэтай вырашэння гэтай праблемы ў Беларусі прыняты шэраг дакументаў, у іх ліку – План дзеянняў па недапушчэнні рэалізацыі харчовай сыравіны і харчовых прадуктаў з мінулымі тэрмінамі прыдатнасці (захавання), які зацверджаны міністэрствамі гандлю і аховы здароўя. Адпаведны дакумент мае і Белкаапсаюз.
Мяркую, калі ў гандлёвай кропцы знаходзяцца пратэрмінаваныя тавары – гэта сведчанне недастатковай эфектыўнасці ўнутранага вытворчага кантролю. І хоць у вобласці адзначаецца зніжэнне колькасці выпадкаў продажу пратэрмінаванай прадукцыі (сёлета змаглі дабіцца зніжэння ўдзельнай вагі рэалізацыі прадукцыі з мінулым тэрмінам прыдатнасці ў 1,3 раза: за 7 месяцаў 2012 года быў 691 выпадак, за такі ж перыяд 2013-га –
492), але актуальнасць пытання застаецца відавочнай. Мы вымушаны прымаць самыя жорсткія меры, калі выяўляем такія факты. Мінімальны штраф за згаданае парушэнне – 10 базавых велічынь. Вось у першыя выхадныя жніўня ў вобласці з асабістым удзелам галоўных санітарных урачоў рэгіёнаў, іх намеснікаў праведзены маніторынг прадпрыемстваў гандлю, грамадскага харчавання, рынкаў. Была забаронена рэалізацыя амаль паўтоны прадукцыі, вынесена 6 прадпісанняў аб прыпыненні ці забароне дзейнасці суб’ектаў гаспадарання і скарачэнні асартыменту рэалізуемай прадукцыі. Усяго ж за 7 месяцаў сёлета органамі дзяржсаннагляду за парушэнні да дысцыплінарнай адказнасці прыцягнута 281 службовая асоба, па 32 фактах невыканання нашых прадпісанняў справы перададзены ў суд, 8 інфармацый накіраваны ў пракуратуру.

Жанна ІВАНОВА,
г. Брэст:
– У чым небяспечнасць генетычна мадыфікаваных прадуктаў? І калі ёсць рызыка, дык навошта дазваляць прадаваць такую прадукцыю?
– У наш час сыравіна і прадукты харчавання, якія атрыманы з генетычна мадыфікаваных кампанентаў, шырока выкарыстоўваюцца ў свеце. Напрыклад, ГМ кукурузу дадаюць у кандытарскія і хлебабулачныя вырабы, безалкагольныя напіткі, ГМ соя ўваходзіць у склад маргарынаў, тлушчаў, рафінаваных алеяў, кармоў для жывёл і нават дзіцячага харчавання. На жаль, няма дастатковых дадзеных аб іх уздзеянні на арганізм чалавека. Разам з тым, ёсць занепакоенасць, што некантралюемае захапленне прадуктамі і напіткамі, пры вытворчасці якіх выкарыстоўваюцца генетычна мадыфікаваныя кампаненты, можа мець непрадказальныя наступствы ў будучым. Каб зразумець усе рызыкі спажывання трансгенных прадуктаў, спатрэбяцца некалькі дзясяткаў год і некалькі пакаленняў, якія харчаваліся б імі. Таму мая рэкамендацыя – выбірайце прадукты, якія не ўтрымліваюць генетычна мадыфікаваных складальнікаў, варта аддаваць перавагу айчынным таварам.
Хачу сказаць, што ў нашай рэспубліцы створана і  функцыянуе заканадаўчая і нарматыўная прававая база, якая рэгулюе пытанні забеспячэння якасці і бяспекі харчовай сыравіны і прадуктаў харчавання пры вытворчасці, увозе з-за мяжы і тавараабароце. Таму неабходна ўказваць у суправаджальных дакументах і на спажывецкай упакоўцы інфармацыю аб наяўнасці генетычна мадыфікаваных складальнікаў, і без такой інфармацыі прадаваць прадукты забараняецца.
Сёлета ў лабараторыі абласнога цэнтра гігіены, эпідэміялогіі і грамадскага здароўя даследавана 102 пробы харчовых прадуктаў на ўтрыманне генетычна мадыфікаваных складальнікаў. Парушэнняў заканадаўства не выяўлена.

Вячаслаў МІХАЙЛЕНКА,
г. Брэст:
– Сёлетняя анамальная гарачыня адмоўна ўплывала на самаадчуванне. А як трэба правільна харчавацца пры такіх высокіх тэмпературах?
– У асабліва спякотныя дні варта пераглядзець рацыён харчавання. Неабходна менш спажываць мяса, жывёльных тлушчаў і тлустай ежы ўвогуле, адмовіцца ад наварыстых першых страў. Не рэкамендуецца есці занадта гарачую і вострую ежу, ужываць алкаголь, лішак цукру і каву. У летнім рацыёне павінны пераважаць гародніна, салатнае зяленіва, фрукты, ягады. Крыніцай бялку могуць быць малочныя і бабовыя прадукты, семкі, рыба, яйкі. Надзвычай карысныя летам кісламалочныя прадукты, асабліва ў спалучэнні з гароднінай. “Халаднік” на кефіры – страва спякотнага сезона.
У спякотныя дні не варта занадта захапляцца марожаным і наталяць смагу напіткамі з лёдам. Арганізм можа пераахаладзіцца, а гэта выкліча праблемы са страваваннем і зніжэнне імунітэту. І абавязкова захоўвайце пітны рэжым! Лепш піце звычайную ваду, зялёны чай, адвар з мяты, ліпы, чабору з дабаўкай свежых ягад. Дапамогуць у барацьбе са смагай і сакавітыя свежыя фрукты. Піва, віно і квас даюць мачагонны эфект – на кожную порцыю гэтых напіткаў патрабуецца дадатковая шклянка вады. Гэтак жа, як і салодкая газіроўка. Яны толькі ўзмацняюць смагу.

Вольга Рыгораўна,
г. Брэст:
– У мяне лішняя вага, ціск павышаны. Ці рэальна з дапамогай дыеты пазбавіцца ад атлусцення?
– Справіцца з атлусценнем можна, толькі змяніўшы рацыён харчавання плюс абавязковае павелічэнне рухальнай актыўнасці. Іншых шляхоў няма, як і няма чароўных парашкоў.
Не варта худзець хутка і не трэба імкнуцца да ідэальнай масы цела. Для здароўя карысна павольнае зніжэнне вагі (на 5-10 працэнтаў ад зыходнай на працягу 4-6 месяцаў ці 0,5 -1 кілаграм за тыдзень). У такім выпадку страта кілаграмаў адбываецца за кошт тлушчавай тканкі, а не за кошт вадкасці ці мышц, як у час хуткага зніжэння масы цела.
Пры атлусценні рацыён харчавання павінен быць абмежаваны спажываннем тлушчаў (у большай ступені жывёльных), выключэннем прыёму цукру, варэння, кандытарскіх вырабаў, салодкіх напіткаў і г. д., у абмежаванай колькасці дапускаецца спажыванне бананаў, фінікаў, дынь, вінаграду. Каша і бульба – па адной порцыі ў дзень. На 80 працэнтаў рацыён павінен складацца з гародніны (сырой, варанай, тушанай, запечанай) і фруктаў. Пры гэтым да 12 гадзін можна есці ўсё, што хочацца, са спіса дазволеных прадуктаў, у абед – толькі першую ці другую страву, прыгатаваную з гародніны, з кавалачкам нятлустага мяса ці рыбы. Полудзень і вячэра – гародніна, фрукты, кісламалочныя прадукты.

Ганна Сяргееўна,
г. Брэст:
– Як галоўны дзяржаўны санітарны ўрач вобласці ставіцца да разгрузачных дзён? Ці ёсць у іх аздараўляльны эфект?
– Да разгрузачных дзён я стаўлюся добра. Гэта монадыета, калі на працягу аднаго дня спажываеш адзін від прадуктаў. Існуе вялікая колькасць відаў разгрузачных дзён: кефірны, яблычны, агурковы, кавуновы… Арганізм у такі дзень працуе з меншай нагрузкай, нібыта адпачывае і займаецца прафілактычным “рамонтам” сваіх сістэм. Для атрымання аздараўленчага эфекту дастаткова аднаго разгрузачнага дня ў 1-2 тыдні. Рэкамендую разгрузачны дзень таксама пасля вялікага застолля.

Алена МЕЛЕХАВЕЦ,
г. Ганцавічы:
– Якім павінен быць правільны сняданак? Ці часта можна снедаць яйкамі? Ці не пашкодзяць здароўю частыя перакусы на працы?
– Па-першае, сняданне – гэта абавязкова, прычым у зручны для чалавека час. Па-другое, яно павінна забяспечваць арганізм дастатковай колькасцю энергіі. Ідэальны варыянт сняданку – каша з цэльных круп.
Яйка – гэта вельмі карысны і просты ў прыгатаванні прадукт. Але не варта захапляцца ў сувязі з утрыманнем у іх халестэрыну.
Перакусы на працы карысныя, калі вы ясце фрукты, сухафрукты, арэшкі, семкі, салаты, кавалачак сыру ці тварог. Калі гэта чай з пячэннем, булкамі, іншымі салодкімі прысмакамі (што часцей за ўсё і бывае), дык, зразумела, гэта дрэнна. Акрамя таго, нельга перагружаць арганізм страваваннем, а таму рабіце хоць бы 2-гадзінныя перапынкі паміж любымі прыёмамі ежы.

Таццяна ВАСІЛЬЕВА,
Брэсцкі раён:
– Узнікненне якіх хвароб спецыялісты звязваюць з няправільным харчаваннем? З чаго варта пачаць, каб змяніць свой рацыён?
– Практычна ўсе вядомыя на сённяшні дзень хваробы ў той ці іншай ступені звязаныя з няправільным харчаваннем. Пры гэтым адны парушэнні непасрэдна выклікаюць некаторыя хваробы і праблемы са здароўем (гастрыты, дысбактэрыёзы, халецыстыты, анеміі, гіпавітамінозы і інш.), другія – праз парушэнне вугляводнага і халестэрынавага абменаў, работы імуннай сістэмы і гэтак далей.
Мяняць свой рацыён харчавання трэба правільна і граматна, таму пачынаць варта са звароту да спецыяліста. У ідэальным выпадку – гэта дыетолаг, пры яго адсутнасці – ваш тэрапеўт.

Людміла МАТУСЕВІЧ,
г. Брэст:
– У мяне дзве дачкі, яны вельмі захапляюцца фаст-фудам. Падкажыце, якія аргументы можна выкарыстаць, каб пераканаць іх не злоўжываць такім харчаваннем?
– Да фаст-фудаў адносяцца бутэрброды, піражкі, сасіскі ў цесце, хот-догі, гамбургеры, бульба фры, чыпсы, хуткарастваральная локшына, супы кшталту “Ролтан”, сухія сняданкі. Спецыялісты дзеляць іх на шкодныя і вельмі шкодныя – як для дарослых, так і дзяцей. Харчавацца імі пастаянна нельга, бо гэта можа прывесці да сумных наступстваў. Вось гэтыя наступствы і ёсць пераканаўчыя аргументы. Лішак “хуткіх” вугляводаў перагружае падстраўнікавую залозу, вядзе да зніжэння ўзроўню цукру ў крыві, а гэта суправа-джаецца рэзкім пачуццём голаду, раздражнёнасцю, галаўным болем, зніжэннем працаздольнасці і іншымі непрыемнымі адчуваннямі.Пастаянная перагрузка можа спрыяць развіццю цукровага дыябету. Акрамя таго, большасць фаст-фудаў – гэта высокакаларыйная ежа, злоўжыванне якой вядзе да атлусцення і “букета” непрыемнасцей, звязаных з ім. Няўжо дзяўчатам усё роўна, як яны выглядаюць, асабліва летам у купальніку на гарадскім пляжы? Не верыцца…
Некаторыя з фаст-фудаў перагружаюць ныркі і печань (чыпсы, локшына хуткага прыгатавання, булёныя кубікі і інш.), бо ўтрымліваюць шмат кансервантаў, солі, якія трэба абясшкодзіць і вывесці з арганізма. Ёсць інфармацыя і аб тым, што ў выніку тэрмічнай апрацоўкі крухмалаў утвараюцца канцэрагенныя рэчывы, а пры цеплавой апрацоўцы тлушчаў, якія выкарыстоўваюцца ў фаст-фудах, утвараюцца рэчывы, што ўздзейнічаюць на мозг, выклікаючы не толькі прывыканне да іх, але і залежнасць, падобную да наркатычнай. А яшчэ даказана, што злоўжыванне прадуктамі, якія ўтрымліваюць шмат хуткіх вугляводаў, павышае рызыку фарміравання залежнасці ад алкаголю, таму трэба вельмі асцярожна адносіцца да лішкаў мучных і салодкіх прадуктаў у дзіцячым рацыёне. Практычна поўная адсутнасць у такой ежы вітамінаў і мінералаў можа прывесці да развіцця гіпавітамінозаў і гіпаэлементозаў, у тым ліку да недахопу ў арганізме кальцыю (праблема касцей і фарміравання мышачнай тканкі), жалеза (развіваецца анемія), ёду (пагроза зніжэння інтэлектуальных здольнасцей і ўзнікнення праблем са шчытападобнай залозай), селену, фтору, цынку. Вашы ж дзеці хочуць быць прыгожымі і здаровымі – а значыць, аргументацыю такую прымуць. Ну не ворагі ж яны самі сабе?!

Кацярына СЕРГІЕНЯ,
г. Іванава:
– У магазінах ёсць так званыя “паліцы здаровага харчавання”. Але на многіх з іх, асабліва ў глыбінцы, вельмі бедны асартымент. А ці існуе дакумент, які рэгламентаваў бы асартымент, каб зразумець, якія ж тавары павінны быць на згаданых паліцах?
– Такога дакумента няма, таму ў кожным прадпрыемстве гандлю гэтае пытанне вырашаецца па-свойму. Распрацоўваецца асартымент самастойна з улікам магчымасцей канкрэтнай гандлёвай кропкі. Насамрэч, тавараў здаровага харчавання выпускаецца шмат. Але алеі, морапрадукты, малочныя тавары, фрукты, садавіна, замарожаная і свежая гародніна, хлеб (гэта ўсё варыянты здаровага харчавання) знаходзяцца ў магазінах на спецыяльна адведзеных месцах з неабходным тэмпературным рэжымам захоўвання, а на “паліцах здаровага харчавання” размяшчаюць тое, што не патрабуе нейкіх асаблівых умоў захоўвання. Там можна знайсці крупы (карысныя цэльныя, якія не прайшлі шліфоўку), клятчатку, вотруб’е, сарбіт, ксіліт, фруктозу, прадукты з вітамінамі і мінераламі. Сюды можна дадаць семкі, арэхі, сухафрукты, травяныя чаі. Мне здаецца, ідэя такіх паліц і куткоў добрая – яна дае нагоду чалавеку хоць бы задумацца над самім паняццем “здаровае харчаванне”.

Дзмітрый ПРОКАЛАЎ,
г. Баранавічы:
– Як часта санітарная служба адсочвае якасць страў у месцах грамадскага харчавання?
– Мы праводзім выбарачны адбор проб прадукцыі на прадпрыемствах грамадскага харчавання  ў ходзе здзяйснення санітарнага нагляду ў рамках Указа Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 16.10.2009 №510 “Аб удасканаленні кантрольнай (нагляднай) дзейнасці ў Рэспубліцы Беларусь”. Прадпрыемствы грамадскага харчавання адносяцца да групы высокай рызыкі – таму ў іх планавыя праверкі павінны праходзіць штогод. З пачатку 2013 года ў лабараторыях санітарна-эпідэміялагічнай службы вобласці па мікрабіялагічных паказчыках даследавана 468 проб, па фізіка-хімічных і паказчыках бяспекі – 234 пробы. Выяўлена 7 проб, якія не адпавядалі гігіенічным нарматывам па мікрабіялагічных паказчыках. Адказнасць за выпуск і рэалізацыю дабраякаснай прадукцыі ўскладаецца на кіраўніка суб’екта гаспадарання, які і забяспечвае правядзенне вытворчага лабараторнага кантролю.

Паліна РАЗАНОВІЧ,
Драгічынскі раён:
– Чаму каля аўтамабільных дарог стаяць палаткі з кавунамі і дынямі? Калі бабулі прадаюць вядро ягад ці сабраныя грыбы, дык паўсюдна кажуць: “Не купляйце, шкодныя рэчывы на іх ля дарогі асядаюць”. А бахчавы гандаль, значыць, можна? Значыць, на кавун нічога шкоднага ля дарогі не ўпадзе?
– Патрабаванні для ўсіх аднолькавыя. Вядома ж, мы інфармуем насельніцтва, што купляць бахчавыя культуры з машын, латкоў ля дарогі не трэба, таму што яны забру-джваюцца хімічнымі рэчывамі. У прадаўца няма ўмоў для захавання асабістай гігіены. Як правіла, адсутнічаюць дакументы, якія пацвярджалі б якасць і бяспеку прадукцыі. Рэалізацыя прадукцыі ва неўстаноўленых месцах цягне за сабой адміністрацыйную адказнасць у адпаведнасці з часткай 8 артыкула 12.17 КаАП. Прыцягненне асоб да адміністрацыйнай адказнасці за згаданае парушэнне правіл гандлю не ўваходзіць у кампетэнцыю органаў дзяржаўнага санітарнага нагляду. З мэтай недапушчэння рэалізацыі бахчавых культур уздоўж аўтамабільных дарог наша служба ініцыявала разгляд пытання мясцовымі органамі ўлады аб выключэнні выдачы дазволаў (узгадненняў) на адміністрацыйных тэрыторыях на рэалізацыю іх у такіх непрыгодных для гандлю месцах.

Марыя БАРТАШ,
Іванаўскі раён:
– Як вядзецца кантроль за ўвозімымі фруктамі? Неяк купіла ў райцэнтры апельсіны, дык яны так апрацаваны хімікатамі, што аж пякло ў роце, хоць папярэдне і памыла плады…
– Кантроль якасці і бяспекі ўвозімай і рэалізуемай прадукцыі здзяйсняецца пастаўшчыком і (або) імпарцёрам у рамках вытворчага кантролю. Якасць і бяспека тавару пры паступленні пацвярджаецца суправаджальнымі дакументамі, а таксама ў ходзе лабараторных даследаванняў. Санітарна-эпідэміялагічная служба здзяйсняе выбарачны кантроль прадукцыі. У ходзе лабараторных даследаванняў сёлета не было ўстаноўлена фактаў неадпаведнасці прывазных фруктаў гігіенічным патрабаванням. Але мы возьмем пробы цытрусавых у згаданым Вамі гандлёвым аб’екце і праверым на адпаведнасць гігіенічным патрабаванням.

Таццяна ШКОРЫНА,
г. Брэст:
– Паўсюдна пішуць і кажуць, што трэба спажываць ваду. А колькі і якую – варыянтаў шмат. Як жа насамрэч павінна быць справа з вадкасцю?
– Патрэба ў вадзе для дарослага чалавека ў суткі складае 40 мілілітраў на 1 кілаграм масы цела. У дзяцей груднога ўзросту гэты паказчык павялічваецца да 120-150 мл. Сумарная сутачная патрэба ў вадзе складае прыкладна 2,3-2,7 літра. Так што піце не менш, чым 1,5  і не больш, чым тры літры вадкасці ў дзень. Першую шклянку добра выпіць адразу пасля абуджэння. Халоднай яна будзе ці гарачай – няважна. Спецыялісты рэкамендуюць піць ваду за 20-30 хвілін да яды і праз паўтары гадзіны  пасля.
Лепш піць ваду простую ці бутэляваную. Больш піць вадкасці рэкамендуецца тым, хто худзее, людзям з паніжаным артэрыяльным ціскам, курыльшчыкам, схільным да запораў. Так, калі ў вас паніжаны ціск, дык дзве шклянкі звыш дзённай нормы дапамогуць трымаць яго на прымальным узроўні. Больш звычайнага можна піць ваду ў спякоту (толькі негазіраваную), пры багатым застоллі і інтэнсіўных фізічных нагрузках.

Святлана Анатольеўна,
г. Іванава:
– Гарачыня, а на рынках шакаладныя цукеркі прадаюць. Яны ж растаюць. Ці можа санслужба адрэагаваць на невыкананне ўмоў захоўвання прадукцыі?
– Сапраўды, ёсць патрабаванні і да захавання тэмпературных рэжымаў. Калі на рынку няма ўмоў вытрымаць пэўную тэмпературу, дык такая прадукцыя не павінна рэалізоўвацца. Умовы захавання, у тым ліку і шакаладных цукерак, устаноўлены патрабаваннямі да гандлю на рынках сыравіны і харчовых тавараў. Вы можаце запісаць заўвагу ў “Кнігу заўваг і прапаноў”. Адміністрацыя рынку можа скасаваць дагавор з гэтым прадаўцом. Аб падобным ці іншых фактах інфармуйце мясцовыя цэнтр гігіены і эпідэміялогіі. Вельмі важная Ваша актыўная пазіцыя, калі Вы не толькі назіраеце праблему, канстатуеце яе, але і прадпрымаеце дзеянні, каб сітуацыя была выпраўлена. Менавіта неабыякавасць кожнага чалавека, нецярпімасць да нізкай культуры гандлёвага абслугоўвання, а таксама асабістая зацікаўленасць у захаванні ўласнага здароўя і ёсць той патэнцыял, які дазволіць захаваць здароўе нацыі.
На “прамой лініі” дзяжурыла
Святлана ТАБОЛІЧ, “НТ”.
Фота Аляксея ГАНЧУКА, “НТ”.