Мазалі і кветкі Лідзіі Брызгі

Жыццё гэтай жанчыны нагадвае незвычайны калейдаскоп падзей
Калі я пазнаёмілася з Лідзіяй Дзмітрыеўнай, калгаса імя Жданава, які даў раёну трох Герояў Сацыялістычнай Працы (і яна – адна з іх), на сельскагаспадарчай карце Прыбужжа ўжо не існавала. Быў калгас “Беларусь” на чале са старшынёй Аляксеем Іўчыным. Ды і сама Лідзія Брызга, якая нарадзілася і працяглы час жыла ў Барысах, працавала ў мясцовай гаспадарцы, пераехала ў Астрамечава. Даіла кароў у калгасе “Памяць Ільіча” – адным з лепшых сельгаспрадпрыемстваў у Брэсцкім раёне.
Дзяцінства… Яно было цяжкім. Ні Ліда, ні яе малодшая сястра Галя не помнілі бацьку. Ён пайшоў на фронт, калі старэйшай дачушцы было паўтара года, а малодшай – усяго два тыдні ад нараджэння. За два месяцы да перамогі загінуў у Венгрыі. Вось і давялося яе маці быць і за гаспадыню, і за аратага, і за касца. Ды яшчэ выхоўваць чацвёра дзяцей: дваіх хлопцаў мужа ад першага шлюбу (Алена Андрэеўна выйшла замуж за ўдаўца) ды дваіх агульных дзяўчынак. А дзяцей жанчына ніколі не дзяліла – усіх аднолькава любіла і шкадавала. І Ліда не раўнавала матулю да зводных братоў. У іх з сястрой хоць маці родная ёсць, а ў хлопчыкаў, па сутнасці, нікога.
Лягчэй удаве-салдатцы стала, калі ў Барысах утварылі калгас. Яна ахвотна ўключылася ў калектыўную працу. Любую работу старалася выконваць так, каб пасля не было сорамна людзям у вочы глядзець. Калі дочкі крыху падраслі, а старэйшая Ліда стала сапраўднай памочніцай для матулі дома – была і за няньку, і за гаспадыню, Алена Андрэеўна пайшла на ферму даяркай. Сюды ж з малодшай сястрой часта прыходзіла і Ліда. Асабліва, калі маці па нейкіх прычынах затрымлівалася на рабоце.
– Памочніцы прыйшлі, – крычалі даяркі, убачыўшы ў дзвярах кароўніка дзве фігуркі.
І хоць памочніцы з дзяўчынак былі яшчэ ніякія, старэйшая дачка ўсё часцей брала ў рукі вядро і падсаджвалася да кароў. Гэта былі першыя і яшчэ нясмелыя працоўныя крокі Ліды, якія з кожным разам станавіліся больш упэўненымі. Ды ў хуткім часе яна стала для мамы сапраўднай памочніцай і на ферме.
Працавітасць дзяўчыны заўважыў і старшыня калгаса.
– Добрую змену гадуеш, Андрэеўна, – сказаў аднойчы.
На што жанчына не без гордасці за сваю дачку адказала: “Лічы, што выгадавала ўжо. Папрацую яшчэ крыху ды перадам сваю групу кароў дачцэ. Цяжка мне ўжо, Пятровіч”.
Так яно хутка і сталася. І хоць маці вельмі хацела, каб дачка вучылася далей, пасля заканчэння восьмага класа Ліда прыняла яе групу кароў.

Раней за ўсіх дзяўчына прыбегла на ферму ў свой першы самастойны працоўны дзень. Старалася з усіх сіл: не хацела адставаць ад вопытных даярак. А яшчэ ж трэба, каб і надой быў не меншы, чым у маці. Даведаецца, што менш надаіла, – засмуціцца. Надумае вярнуцца назад, а яна і так ужо стамілася, можна сказаць – адпрацавала сваё.
Час у тую першую дойку праляцеў, як ніколі, хутка. Вось ужо суседкі дахаты зазбіраліся, а ў яе яшчэ некалькі рагуль не выдаены. Адна з жанчын прапанавала дапамогу, але дзяўчына адмовілася: сама спраўлюся. Даяркі не сталі настойваць, маўляў, няхай з першага дня паверыць у свае сілы. Ды і маці парадуецца за дачку, калі даведаецца, што сама справілася. А ёй тады яшчэ і 16 гадоў не было…
З таго незабыўнага дня і пачалася працоўная біяграфія будучага Героя. Работу сваю Лідзія старалася выконваць сумленна. Прыкладам для яе ў гэтым была не толькі матуля – яна заўсёды хадзіла ў перадавіках, за працу сваю ордэнам узнагароджана, але і Лідзія Іванаўна Асіюк, якая першай атрымала Зорку Героя Сацыялістычнай Працы. Між іншым, шлях да вядомасці гэтай даяркі пачынаўся з худых і брудных кароў, з паламаных стойлаў у старым хляве. Яна навяла ў памяшканні парадак, вычысціла рагуль. І ў першы год надаіла ад каровы па 600 кілаграмаў малака. А праз два дзесяцігоддзі нястомнай працы надоі ў групе Лідзіі Іванаўны выраслі да 8000 кілаграмаў…
Прыкладна столькі часу спатрэбілася і яе цёзцы для пакарэння гэтай вышыні і атрымання высокага прызнання. Пасля першага самастойнага дня работы былі першая пахвала ад вопытных даярак, першая зарплата, першая “маланка” ў яе гонар на стэндзе ля калгаснай канторы, першая паездка на раённы злёт перадавікоў сельскай гаспадаркі. Далей пайшлі больш знамянальныя падзеі: выбранне Лідзіі Брызгі дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР, узнагаро-джанне ордэнамі Леніна, Кастрычніцкай Рэвалюцыі, “Знак Пашаны”.

Гады… Нібы хуткакрылыя птушкі, праляцелі яны. Зараз многага з таго, што было, няма. У тым ліку і энтузіязму з натхненнем, якія працаваць і ствараць дапамагалі. Няма побач усіх блізкіх і родных людзей. Няма мужа і мамы, зводнага брата. Год таму не стала малодшай сястры.
Мікалай… Замуж за яго, як прызналася жанчына, выходзіла не па каханні, а таму, што аб гэтым яе папрасіла маці. І дзяўчына паслухалася. Магчыма, таму, што была ўпэўнена: мама дрэннага не параіць. А Колю яна ведала з дзяцінства. Раслі, лічы, разам. І быў ён ніколькі не горшы за іншых яе кавалераў. Сярэдняга росту, стройны, русавалосы, прыгожы. Хіба што бяднейшы за іншых. І гаротны – рос без маці. Затое працавіты. І да Ліды ставіўся з павагай. Аб каханні сваім амаль не гаварыў: яно было ў вачах хлопца, у пяшчотных дотыках яго рук. Дзяўчына адчувала гэта. Разумела, што за ім будзе, як за каменнай сцяной. Але на вяселлі чамусьці расплакалася.
36 гадоў пражылі яны з Мікалаем. Гады тыя былі самымі шчаслівымі ў жыцці Лідзіі Дзмітрыеўны. Бо менавіта ў гэты час нарадзіліся і зрабілі першыя крокі іх дзеці. Старэйшы Віктар пайшоў у год і тры месяцы, Аркадзь – у паўтара. А дзяўчынкі – Лена з Ірай – першыя крокі зрабілі ў 10 месяцаў. Жанчына памятае тыя моманты, хоць і не хавае, што дзяцей гадавала яе мама. Варыла ім баршчы і кашу, адпраўляла ў школу. А яшчэ ў гэты час да Лідзіі Дзмітрыеўны прыйшлі вядомасць і слава.
Званне Героя Сацыялістычнай Працы даярцы калгаса імя Жданава Лідзіі Брызга прысвоілі ў 1981 годзе. Аб чым паведамілі па тэлебачанні ў праграме “Время”. Яна гэтага, вядома ж, не чула – была на вячэрняй дойцы. Радасную навіну на ферму прывёз старшыня калгаса Васіль Каліноўскі.
– Лідачка, Лідачка, – абдымаючы і цалуючы даярку, усхвалявана гаварыў ён. – Дык я ж Героя зрабіў!
У 1985 годзе Лідзія Брызга з мужам і дзецьмі пакідае калгас імя Жданава. У “Памяці Ільіча”, куды яна пераехала, ёй прапанавалі не толькі работу, але і шыкоўны дом з цэнтралізаваным ацяпленнем. У Астрамечаве, як і ў Барысах, дзецьмі займалася маці, а Ліда з Мікалаем працавалі. На гэты перыяд прыходзіцца і пік яе грамадскай дзейнасці, якую яна сумяшчала з работай на ферме. Паездкі ў Мінск, Маскву, удзел у розных форумах і сходах, сустрэчы ў працоўных калектывах і школах зрабілі жанчыну знакамітай на ўсю краіну. Яна засядала ў высокіх прэзідыумах, знаёмілася з вядомымі людзьмі. На адным са здымкаў сямейнага архіва Герой Сацыялістычнай Працы даярка Лідзія Брызга – побач з Героем Савецкага Саюза лётчыкам-касманаўтам Пятром Клімуком у складзе беларускай дэлегацыі на ХХVI з’ездзе КПСС. А на ферме ў гэты час гаспадарыў яе муж. Ён радаваўся поспехам Ліды і заўсёды любаваўся сваёй прыгажуняй-жонкай, калі яе паказвалі па тэлевізары.
– Я вельмі даражыла гэтым чалавекам, – змахваючы з вачэй няпрошаную слязу, гаварыла жанчына ў адну з нашых сустрэч. – А поспехам сваім працоўным абавязана яму і маме, якія ва ўсім дапамагалі мне і падтрымлівалі як дома, так і на рабоце.
Дзеці, унукі… Яны заўсёды побач. Але ніхто не заменіць яе Колю. Ён пакінуў іх так хутка і нечакана! Хоць, мабыць, адчуваў гэта. Інакш навошта той апошняй восенню так старанна плёў кошыкі, нарыхтоўваў чаранкі для вілаў і рыдлёвак? Імі ў сям’і карыстаюцца і зараз.
У Астрамечаве Лідзія Дзмітрыеўна ўжо 26 год. 19 з іх разам з сястрой, нябожчыцай Галінай, працавалі на ферме Рудавец. Прычым 11 – будучы на пенсіі. Тут знайшлі сябе і трое яе дзяцей. Усе працуюць у СВК “Астрамечава”: сын Аркадзь – на камбікормавым заводзе аператарам, старэйшая дачка Лена – начальнікам аддзела кадраў, малодшая Іра – ветурачом. Ну, а старэйшы Віктар жыве ў Віцебску. Ён аграном-аграхімік. Усе дзеці маюць сем’і. Нявесткі і зяці да Лідзіі Дзмітрыеўны адносяцца з павагай. Унукі (іх у яе 9) і два праўнукі душы не чуюць у любай бабулі. І яна іх заўсёды чакае: каго – са школы (з ёй жыве Ірына з мужам і дзецьмі), а каго – у госці.
Зараз Лідзія Дзмітрыеўна мала выходзіць з хаты, амаль не бывае на ўрачыстасцях, на якія яе заўсёды запрашаюць: ногі не хочуць хадзіць – прафесійная хвароба многіх даярак. Таму ўвесь свой час бавіць у акружэнні дзяцей і ўнукаў – самых блізкіх і дарагіх яе сэрцу людзей. Не забываюць пра яе і ў раёне, а старшыня сельгаскааператыва Аляксей Скакун заўсёды павіншуе са святамі, з днём нараджэння.
Аб чым думае, калі застаецца адна? Магчыма, успамінае свайго Мікалая, з якім на старэнькім “Масквічы”, атрыманым на выстаўцы дасягненняў народнай гаспадаркі ў Маскве, часта ездзілі на малую радзіму па грыбы і ягады. А можа, паездку ў Венгрыю, падчас якой усклала кветкі да брацкай магілы, дзе пахаваны бацька. А яшчэ ж былі турыстычныя паездкі ў Польшчу, Чэхаславакію, Балгарыю, ГДР. Былі апошнія з’езды КПСС, дэлегатам якіх яна выбіралася. І шыкоўныя кветкі, дастаўленыя жанчынам у гасцінічныя нумары ад кіраўнікоў іншых краін…
Надзея ЯЦУРА, “НТ”,
Брэсцкі раён.