Февраль 2019 - Страница 159 из 186

У творчым “багажы” Івана Арабейкі – два паэтычныя зборнікі, выдадзеныя яшчэ ў 70-ыя гады мінулага стагоддзя ў выдавецтве “Мастацкая літаратура”. Мала гэта ці многа? Як вядома, Максіму Багдановічу хапіла аднаго зборніка “Вянок”, каб назаўсёды застацца ў гісторыі літаратуры, а Паўлюку Багрыму – аднаго верша…Гэтым мы зусім не апраўдваем доўгае Арабейкава маўчанне, але і дзвюма кніжкамі ён сцвердзіў сябе, даказаў, што паэт адбыўся.Іван Арабейка нарадзіўся ў ваенным 42-м годзе. Рана адчуў у сабе паэтычны дар, які межаваўся з поспехамі ў дакладных навуках. Іван Сяргеевіч закончыў Беларускі політэхнічны інстытут, працаваў на сусветна вядомым шклозаводзе “Нёман” у пасёлку Бярозаўка Лідскага раёна Гродзенскай вобласці, а пасля – на прадпрыемствах Брэста.Таму ў кнігах Арабейкі, асабліва ў першым зборніку “Услед за сонцам”, што выйшаў у 1972 годзе, часта сустрэнеш вершы, прысвечаныя шкладувам, рабочаму класу. Але не яны сталі дамінуючымі ў творчасці паэта. Чым бы ні займаўся Іван Сяргеевіч, ён помніў яркія імгненні маленства, водар вёскі, сніў жніво і маці, якая так рана памерла. Вечная працаўніца, яна заўжды жыве ў вершах сына:Калі ты гаварыла мнепра стому,Хацелася яшчэ чымпамагчы.І я тады хоць серп твойнёс дадому,Як беркута якогана плячы.Іншым разам успаміны прыносяць фарбы былога дзяцінства, пах духмянага аржанога хлеба, што пякла адмыслова жанчына:Любіў глядзець,Як цеста бродзіць,Калі за край дзяжы цякло.Казала маці:“Хлеб усходзіць!”І ў хаце сонечна было.У адным з лепшых сваіх вершаў “Асенні ранак”, які даў назву другому зборніку, паэт напісаў, як у маленстве з сяброўкай збіраў грыбы:Я клікаў даль.Не адклікаласяНі ты, ні птаства,ні глухмень.І толькі дзесь працяжнымголасам,Твае шукаючы сляды,Ад лесу рэха адкалоласяІ стала песняй назаўжды.Помніцца, Арабейка не быў задаволены назвай другой кнігі (у аўтара быў свой варыянт). Ён гаварыў:– Што, надышла восень маёй творчасці?! – і потым разважаў: – А можа, і праўда, гэта толькі асенні ранак, а яшчэ будзе дзень…На вялікі жаль для прыхільнікаў яго таленту, Іван Арабейка аказаўся для сябе прарокам. У 1981 – 1983 гадах ён вучыўся ў Маскве на Вышэйшых літаратурных курсах. Вершы, што з’явіліся ў друку, засведчылі: паэт пачаў асвойваць новыя матывы, звярнуўшыся да гумару і сатыры. Аднак пошук працягваўся нядоўга, бо неўзабаве ён зусім адышоў ад літаратурнай творчасці, змоўкнуўшы на доўгія дваццаць гадоў. Як гэта здарылася, расказвае пісьменнік Аляксей Філатаў:– У сярэдзіне 80-х Іван даслаў нізку вершаў у часопіс “Полымя”. Там адобрылі творы, прасілі прыслаць яшчэ. Паслаў і стаў чакаць, каб убачыць іх надрукаванымі. Больш як праз год у часопісе з’явіўся адзін-адзіны верш. Гэта пакрыўдзіла аўтара: “Значыць, можна абыходзіцца і без маіх вершаў?..”Сваё 60-годдзе Арабейка адмовіўся адзначаць, і тады берасцейскія пісьменнікі, якія ведалі яго шмат гадоў, настаялі, каб такое свята паэзіі ўсё ж адбылося. Юбіляр запрасіў нас да сябе дамоў.Застолле межавалася з размоваю пра літаратуру, паэзію. Помніцца, Іван Сяргеевіч згадваў, як пісалася паэма “Сцяна”. Каб настроіць сябе на рабочы лад, Арабейка ўставаў вельмі рана (яшчэ спала Брэсцкая крэпасць) і ехаў на месцы, дзе трымалі абарону Гаўрылаў, Зубачоў, Наганаў. Была такая ціша, што здавалася: вось-вось яе разарвуць выбухі варожых снарадаў, ляскат кулямётаў…Яшчэ адно здзівіла ў той дзень: Іван Арабейка ведаў столькі вершаў свайго любімага паэта Аляксандра Твардоўскага і так хораша чытаў, што ўсе мы заслухаліся і ніхто не змог пасапернічаць з ім. Таму, калі далі слова павіншаваць юбіляра, я пажадаў Івану прарваць заслону маўчання, каб мы змаглі прачытаць новыя яго вершы. Бачыў, як адразу ажывіліся жонка і сыны:– Мы створым усе ўмовы – толькі б ён пісаў!..Праводзячы да цягніка, Іван Арабейка запэўніў, што ёсць задумкі і хутка напішуцца новыя радкі. Гэтае “хутка” расцягнулася на тры гады. Але паэт ёсць паэт. Вершы, што жылі ў ім, павінны былі вырвацца на волю, загучаць па-новаму. У сакавіку 2005-га мы сустрэліся ў Жабінцы.– Верш напісаны! – з радасцю паведаміў Іван Сяргеевіч. – Ён пра лёс земляка, які ў вайну трапіў у палон, а таму аж да смерці ўсе стараліся замоўчваць, што ён ваяваў. Прывязу ў наступны прыезд.І прывёз. Верш “І зноў вясна, і зноў цвітуць сады” з’явіўся да 60-годдзя Вялікай Перамогі і хораша ўпрыгожыў літстаронку “Плынь”.Заставалася чакаць новых вершаў, ды здарылася непрадбачанае: п’яны вадзіцель падбіў Івана Сяргеевіча, калі той вяртаўся на веласіпедзе з дачы. Але ж, дзякуй Богу, і гэтае выпрабаванне здолеў пераадолець паэт. А на пачатку 2007 года прынёс у рэдакцыю раёнкі звыш двух дзясяткаў вершаў, напісаных апошнім часам.– Амаль усю зіму пражыў бязвылазна на дачы ў вёсцы Жыцінь, што ў васьмі кіламетрах ад Жабінкі, – расказваў Арабейка. – Адзін –хоць ваўком вый! А вершы пішуцца…Тэмы ўсё тыя ж, якія ведалі па ранейшых зборніках, усё тое ж уменне працаваць са словам, але творы гучаць па-філасофску абвострана. Іван Арабейка пісаў пра знакамітых людзей – Максіма Багдановіча і Альберта Эйнштэйна, згадваў свае дзіцячыя і юнацкія гады: “Даўняе”, “Ліда”, “Жаўрусік”, “Маліны”…Асобна стаяў верш “Быў”. У цэнтры яго – трагічны лёс чалавека, які любіў “квасіць каву”, прайшоў праз турму, не займеў ні сям’і, ні дзетак:Хавалі яго. Адспяваліды ходу.Не плакаў ніхто, не трубіў.Ні роду, ні плоду,як камень у воду, –Адно толькі званне,што быў.Няхай і надалей не абмінае Муза дачнай хаткі ў Жыціні! І калі зроблены першы крок на шляху вяртання, дык будзе і другі – выхад паэзіі да сталічнага чытача. А ад сябе дорым жартаўлівы верш, падказаны рэаліямі, што адбываліся ў роднай Арабейкавай вёсцы ў далёкім ўжо ХVII стагоддзі.ДА НАЗВЫ ВЁСКІ ХМЕЛЕВАУ карчме Марціна ЦесліДым густы з сінечаю,Не знайсці пустога месца:П’юць, гуляюць звечара.Хоць няма ў жывыхМарціна,Але справы гожыя:Удава-карчмарка чыннаМіж сталоў паходжвае.– Што за стан, якія рукі!Так да ласкі й просяцца…Абдымі – і здымеш мукі,Прыгажуня Зосечка!А другі:– Чаму ж ты, Зося,Гэтак заірдзелася?Зося ў такт:– Каб лепш пілосяДы яшчэ й хацелася!..Трэці:– Эх, вярнуць бы лета,Як была ты дзеўкаю!– Не хваліся. Я на гэтаАдкажу прыпеўкаю:Коля коле,Паша паліць,Я ля грубкі грэлася.АніколіНе кахаліГэтак, як хацелася б!..Заспявала – і кашмарыАдначас зрабіліся:За прывабную карчмаркуДзецюкі пабіліся.Грэх пасля ў душы насілі,Колькі Богам велена…Звеку ў вёсцы хмельлюбіліІ назвалі Хмелева.

Беларусь

Мы в соц. сетях

Февраль 2019
Пн	Вт	Ср	Чт	Пт	Сб	Вс
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28